Met “agrarisch erfrecht” wordt gedoeld op een erfenis waarin sprake is van een agrarisch bedrijf dat binnen familieverband moet worden overgedragen of een bedrijf dat in voorgaande jaren al overgedragen is.
Het klassieke voorbeeld is dat van de boerderij die van vader op zoon wordt overgedragen.
Binnen familieverband kan een dergelijke bedrijfsoverdracht de nodige vragen oproepen. Het is niet ongebruikelijk dat de bedrijfsopvolger het bedrijf overneemt tegen betaling van de zogenaamde “agrarische waarde”. Met agrarische waarde wordt gedoeld op een prijs die de bedrijfsopvolger in staat stelt om het bedrijf nog juist lonend voort te kunnen voortzetten. Meestal is eend dergelijke waarde lager dan de waarde van het bedrijf in het economisch verkeer, bijvoorbeeld de prijs die een derde partij zou betalen of een verkoopopbrengst die zou kunnen worden gerealiseerd bij liquidatie van het bedrijf.
Binnen gezinsverband kan de overname van het familiebedrijf de nodige spanningen en vragen oproepen.
Als de bedrijfsopvolger het volle pond zou moeten betalen bij overname van het bedrijf, zal dat vaak betekenen dat overname niet mogelijk is en dat het familiebedrijf moet worden beëindigd. Anderzijds zullen de andere kinderen soms het gevoel hebben dat de broer/zus het bedrijf voor een zacht prijsje heeft overgenomen.
De term “agrarisch erfrecht” zou de indruk kunnen wekken dat er sprake is van bijzondere regelgeving die afwijkt van het gewone erfrecht als het gaat om bedrijfsovernames van agrarische bedrijven. Dat is niet het geval. Wel zijn er in de jurisprudentie richtlijnen ontwikkeld omtrent het hanteren van de agrarische waarde in het kader van bedrijfsovernames.
Het hanteren van de agrarische waarde bij een bedrijfsovername vormt onder specifieke omstandigheden geen inbreuk op de legitieme rechten van de andere kinderen.
Publicatie van een agrarisch recht zaak uit de praktijk van mr. Santema
InstantieRechtbank Noord-Nederland Datum uitspraak22-10-2014 Datum publicatie 23-10-2014 Zaaknummer C-17-130666 – HA ZA 13-333
Rechtsgebieden Burgerlijk procesrecht.
Bijzondere kenmerken Eerste aanleg enkelvoudig.
Inhoudsindicatie
Erfrecht, bedrijfsoverdracht tegen agrarische waarde vanuit vader-zoon maatschap; geen gift die bij afwikkeling nalatenschap in aanmerking moet worden genomen.
VindplaatsenRechtspraak.nl
ERF-Updates.nl 2015-0105
vonnis
RECHTBANK NOORD-NEDERLAND
Afdeling privaatrecht
De procedure
1.1.
Het verloop van de procedure blijkt uit:
–
de dagvaarding
de conclusie van antwoord in conventie en van eis in reconventie
de conclusie van repliek in conventie en van antwoord in reconventie
de conclusie van dupliek in conventie en van repliek in reconventie
de conclusie van dupliek in reconventie
de rolbeslissing waarbij het verzoek om een comparitie van partijen te houden, is afgewezen.
1.2.
Ten slotte is vonnis bepaald.
2De feiten
2.1.
[A] en [B] zijn – tezamen met hun andere broer en zus – kinderen van [C] (hierna: vader) en [D] (hierna: moeder). Vader en moeder waren in algemene gemeenschap van goederen gehuwd.
2.2.
[B] en vader hebben vanaf 1 januari 1998 een veehouderijbedrijf in maatschapsverband uitgeoefend; [B] was bij aanvang 20 jaar en vader 65 jaar.
2.3.
In de maatschapsakte van 4 juli 2000 zijn de bepalingen waaronder deze maatschap is aangegaan vastgelegd. Vader heeft onder meer het gebruik en genot van de hem toebehorende bedrijfsgebouwen, weilanden en melkquotum in de maatschap ingebracht. In artikel 17 van de maatschapsakte is een voortzettingsbeding vastgelegd, waarin – voor zover van belang – het volgende is bepaald:
17.02
Indien er sprake is van het eindigen van de maatschap gelden de navolgende bepalingen:
17.02-a De voortzettende vennoot heeft het recht de tot het maatschapsvermogen behorende gemeenschapsgoederen krachtens verdeling aan zich toe te delen. (…) De voortzettende vennoot dient (…) de waarde van het aandeel van de niet-voortzettende vennoot in die gemeenschapsgoederen, in geld uit te keren aan de niet-voortzettende vennoot. De waarde van dat aandeel is gelijk aan de kapitaaldeelname van de niet-voortzettende vennoot in het bedrijf van de maatschap, zoals dit blijkt uit de balans van het bedrijf van de maatschap op het moment van het einde van de maatschap. De zaken en vermogensrechten, alsmede de bestaande verplichtingen, worden op deze balans opgevoerd tegen prijzen die overeenkomen met de waarde in het economisch verkeer bij voortgezette bedrijfsuitoefening, welke aan die zaken, rechten en verplichtingen naar hun feitelijke toestand op het tijdstip van het einde van de maatschap kan worden toegekend. Om de bedrijfscontinuïteit te waarborgen worden rechten welke al dan niet zakelijke rechten zijn als bedoeld in het Burgerlijk Wetboek en andere immateriële activa, gewaardeerd op de fiscale boekwaarde.
(…)
17.02-c De voortzettende vennoot die krachtens het sub a bepaalde het toedelingsrecht uitoefent heeft het recht om de eigendom van de zaken en de aanspraken met betrekking tot de vermogensrechten, waarvan door de niet-voortzettende vennoot het gebruik en genot in de maatschap is ingebracht, vrij en onbezwaard van de niet-voortzettende vennoot over te nemen. De overname geschiedt tegen prijzen die overeenkomen met de waarde in het economisch verkeer bij voortgezette bedrijfsuitoefening, welke aan die zaken en vermogensrechten naar hun feitelijke toestand op het moment van levering kan worden toegekend.
Om de bedrijfscontinuïteit te waarborgen worden de onroerende zaken gewaardeerd tegen de waarde welke de Grondkamer bij veronderstelde uitoefening van het voorkeursrecht als bedoeld in artikel 56a e.v. Pachtwet, daaraan zou toekennen, dan wel, indien de fiscale boekwaarde van die onroerende zaken hoger is, die fiscale boekwaarde. (…)
Om de bedrijfscontinuïteit te waarborgen worden rechten inzake het produceren van mest als bedoeld in de Meststoffenwet en rechten op levering van referentiehoeveelheid melk als bedoeld in de Regeling superheffing 1993 en rechten welke al dan niet zakelijke rechten zijn als bedoeld in het Burgerlijk Wetboek en andere immateriële activa gewaardeerd op de fiscale boekwaarde. (…)
17.02-d Indien het echter de vennoot sub 2 [toevoeging rechtbank: [B]] is die het voortzettingsrecht uitoefent worden de landerijen gewaardeerd tegen een bedrag van f 25.000,- (zegge: vijfentwintigduizend gulden) per hectare; de gebouwen worden gewaardeerd tegen een bedrag van f 430.000 (zegge: vierhonderddertigduizend gulden); na de overdracht dient voor de vennoot sub 1 [toevoeging rechtbank: de vader] minimaal f 450.000 (zegge: vierhonderdvijftigduizend gulden) te resteren aan netto contante middelen na aftrek van nog door hem te betalen bedrijfsschulden en belastingen, tenzij partijen bij de overdracht in onderling goedvinden anders overeenkomen.
2.4.
Moeder is overleden op [datum]. Vader en de vier kinderen zijn haar erfgenamen. De nalatenschap van moeder is krachtens het versterferfrecht afgewikkeld.
Publicatie van een agrarisch recht zaak uit de praktijk van mr. Santema is te vinden op
rechtspraak uitspraak Agrarisch recht.
Locatie Leeuwarden
Voor vragen en advies over agrarisch erfrecht kunt u altijd vrijblijvend contact opnemen.