Categorie: erfrecht

Moet ik de erfenis aanvaarden? En op welke wijze?

Als u op grond van de wet of door middel van een testament als erfgenaam bent aangewezen, is allereerst de vraag of u de erfenis wilt aanvaarden en zo ja, op welke wijze.

Erfenis aanvaarden of verwerpen?

Als (eventuele) erfgenaam heeft u drie mogelijkheden:

1. Zuiver aanvaarden van de nalatenschap
2. Verwerpen van de nalatenschap
3. Beneficiair aanvaarden

Zuiver aanvaarden

Door zuiver te aanvaarden wordt u erfgenaam en treedt u (samen met uw mede-erfgenamen) in de rechten van de overleden persoon. De erfgenamen nemen alle rechten en plichten over van de overledene.

Dit betekent ook dat, in het geval dat er meer schulden dan bezittingen tot de nalatenschap behoren, u met uw privévermogen (mede-)aansprakelijk wordt voor de schulden.

Het zuiver aanvaarden van de nalatenschap kan vorm vrij gebeuren door daar uitdrukkelijk een verklaring over af te leggen, maar kan ook worden afgeleid uit het feit dat iemand zich als erfgenaam gedraagt.
De wet spreekt van het zich gedragen als ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam.

Een zuivere aanvaarding komt soms tot stand zonder er bij stil te staan.

Per 1 september 2016 is de Wet “bescherming erfgenamen tegen schulden” in werking getreden. Zoals uit de titel al blijkt is het daarvan de bedoeling om erfgenamen meer bescherming te bieden tegen schulden die verbonden zijn aan een erfenis.
Lees meer: Per 1 september 2016 is de wet aangepast.

Een erfgenaam gedraagt zich als ondubbelzinnig en zonder voorbehoud zuiver aanvaard hebbende erfgenaam door goederen van de nalatenschap te verkopen, te bezwaren of door op andere wijze goederen van de nalatenschap aan het verhaal van schuldeisers te onttrekken.

Met deze nieuwe tekst is bedoeld een duidelijker onderscheid te maken tussen handelingen die strekken tot het beheren van de nalatenschap en het beschikken daarover. Op het moment dat iemand als “heer en meester” beschikt over de goederen van de nalatenschap door die bijvoorbeeld te verkopen, is dat een handeling die leidt tot zuivere aanvaarding.

Ten opzichte van de oude wettekst is er minder snel sprake van zuivere aanvaarding door ondoordachte handelingen.

 

.

Verwerpen van de nalatenschap

Na verwerping wordt u geacht nimmer erfgenaam te zijn geweest. U ontvangt dan niets en eventuele schulden van de nalatenschap kunnen niet op u worden verhaald.
Om een erfenis te verwerpen moet een speciale akte worden opgesteld bij de griffie van de rechtbank. Hier zijn kosten aan verbonden.

Beneficiaire aanvaarding

Als u beneficiair aanvaardt wordt u wel erfgenaam, maar bent u niet met uw eigen vermogen aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap. U wordt dan slechts aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap, voor zover er in die nalatenschap baten aanwezig zijn. Er wordt als het ware een muur opgetrokken tussen de erfenis en uw eigen privé-vermogen. Om een erfenis beneficiair te aanvaarden moet een speciale akte worden opgesteld bij de griffie van de rechtbank. Hier zijn kosten aan verbonden.

Bij een beneficiaire aanvaarding dienen er wel een aantal formaliteiten in acht te worden genomen, de wettelijke vereffeningsprocedure.

 

Verdere gevolgen van het aanvaarden of verwerpen

Een eenmaal gemaakte keuze is onherroepelijk. Als eenmaal zuiver is aanvaard, kan niet meer worden verworpen of andersom.
Slechts onder bijzondere omstandigheden kunt u een gemaakte keus ongedaan maken. Wordt u na een zuivere aanvaarding geconfronteerd met schulden van de erflater waardoor de erfenis een negatief saldo krijgt? Onderneem onmiddellijk actie en laat u goed adviseren.

 

---

Een van de erfgenamen weigert om een keus te maken, wat nu?

Als een (potentiële) erfgenaam geen keuze wil maken leidt dat vaak tot een impasse in de afwikkeling van de nalatenschap.

Bijvoorbeeld kan dan geen verklaring van erfrecht afgegeven worden door de notaris.

Als een erfgenaam weigert een keuze kenbaar te maken kan de kantonrechter worden gevraagd de betreffende erfgenaam een termijn te stellen waarbinnen de keus omtrent het aanvaarden van de nalatenschap moet worden gedaan. Als de erfgenaam die termijn laat verlopen dan wordt hij/zij geacht de nalatenschap zuiver te hebben aanvaard.

---

Wat gebeurt er met mijn erfdeel als ik verwerp?

Wanneer u uw erfdeel verwerpt, schuift uw erfdeel als het ware door naar de eerst volgende erfgenaam/erfgenamen die daarvoor in aanmerking komt/komen. Het is afhankelijk van de omstandigheden van het geval waar uw erfdeel terecht komt, onder andere van de vraag of er al dan niet een testament gemaakt is.

---

Kan ik een gedane keus ongedaan maken?

In beginsel is het antwoord nee. Een eenmaal gemaakte keus om zuiver of beneficiair te aanvaarden of te verwerpen is onherroepelijk en kan niet ongedaan worden gemaakt.

Per 1 september 2016 is nieuwe wetgeving ingevoerd waarbij nieuwe regels zijn gesteld over het aanvaarden van een nalatenschap. Onderdeel daarvan is een nieuwe regel voor “onverwachte schulden”. Nadat een erfenis al is aanvaard komen erfgenamen soms onverwacht voor onaangename verassingen te staan als achteraf blijkt dat de overledene veel meer schulden had dan verwacht.

De hoofdregel blijft dat een eenmaal gemaakte keus onherroepelijk is.

Als er eenmaal zuiver is aanvaard, kun je niet alsnog de erfenis verwerpen of beneficiair aanvaarden. Echter, in het geval van onverwachte schulden is het nu mogelijk om met toestemming van de kantonrechter de zuivere aanvaarding om te zetten naar een beneficiaire aanvaarding, zodat de erfgenaam niet meer met privé-vermogen aansprakelijk is voor de schulden.

Het zal in de praktijk moeten blijken hoeveel toegevoegde waarde deze nieuwe regel heeft. Met name is nog niet duidelijk hoe de rechter om zal gaan met het begrip “onverwachte schuld”. In  praktijk blijkt dat de rechter wel kritisch is als het gaat om de vraag of de schuld daadwerkelijk “onverwacht” was voor de erfgenaam.

---

 

Is er een probleem in de familie over een erfenis?

Maak vandaag nog een afspraak om te bekijken wat uw situatie is.

1. Hoe groot is mijn legitieme?

Het legitieme deel is naar huidig erfrecht de helft van een gewoon kindsdeel. Dat wil zeggen: het breukdeel is de helft van het breukdeel bij versterf.

Voorbeeld breukdeel legitieme

X en Y zijn gehuwd en hebben 3 kinderen, A,B en C. Als X overlijdt en geen testament heeft gemaakt, erven Y en de kinderen ieder 1/4e deel van de nalatenschap. Het legitieme deel van ieder kind is dan 1/8e.

Welke waarde de legitieme heeft, is afhankelijk van de waarde van het nagelaten vermogen.
Dit saldo wordt berekend aan de hand van het op het moment van overlijden aanwezige vermogen. Ook de begrafeniskosten worden op dat saldo in mindering gebracht. Naast het saldo van baten en lasten worden ook de gedane schenkingen en giften meegeteld.
De giften of schenkingen die de legitimaris zelf heeft ontvangen, worden afgetrokken van de legitieme.

 

Voorbeeld berekening legitieme:

X en Y zijn gehuwd en hebben 3 kinderen, A,B en C.
X overlijdt en heeft geen testament gemaakt. Bij overlijden bestaat de huwelijksgemeenschap uit een totaal aan baten van € 100.000,– en schulden ad € 60.000,–. Er is een positief saldo van € 40.000,– waarvan de helft in de nalatenschap valt (de andere helft behoort aan Y op basis van de huwelijksgemeenschap).

Tekst loopt onder afbeelding door

Iedere erfgenaam verkrijgt 1/4e van 20.000,– = € 5.000,– De kinderen verkrijgen dit erfdeel in de vorm van een niet-opeisbare vordering. Dit bedrag wordt pas uitgekeerd op het moment van overlijden van Y.
Stel dat X kind A heeft onterfd. A heeft dan recht op een legitieme van € 2.500,–. Ook dit bedrag wordt pas opeisbaar op het moment van overlijden van Y.

2. Kan ik ook een beroep doen op de legitieme als ik niet onterfd ben?

Het recht op de legitieme geldt niet alleen voor onterfde kinderen, maar is van toepassing op alle kinderen. In sommige situaties is het ook voor niet-onterfde kinderen van belang een beroep te doen op de legitieme, dit wordt vaak een aanvullend beroep op de legitieme genoemd.

Voorbeeld: A en B zijn erfgenaam. De totale erfenis bedraagt netto € 10.000,00. B heeft echter in het verleden een schenking gehad van € 50.000,00. Als de erfenis gewoon wordt gedeeld tussen beide erfgenamen krijgt ieder € 5.000,00. Erfgenaam A kan echter een beroep doen op de legitieme. Voor de berekening daarvan wordt ook de ontvangen schenking meegeteld. De legitieme van A komt dan uit op 1/4^e van 60.000 = € 15.000,00

Conclusie: A kan met een beroep op de legitieme aanspraak maken op de hele erfenis ad € 10.000,00 en daarnaast vorderen dat B aan hem een bedrag van € 5.000,00 betaalt. Daarmee zal A uitkomen op een verkrijging van € 15.000,00.

3. Waar heb ik recht op als ik ben onterfd?

Ieder kind heeft recht op een minimum bedrag als het gaat om de nalatenschap van diens ouders, de zogenoemde legitieme portie. De legitieme portie is het gedeelte van de waarde van het vermogen van uw ouders waar u als kind altijd recht op heeft, ongeacht de inhoud van het testament en in weerwil van gedane giften.

De legitieme wordt verkregen in de vorm van een vordering. De legitimaris wordt door een beroep te doen geen mede-eigenaar van de goederen van de nalatenschap.

4. Wanneer kan ik mijn legitieme opeisen?

Als de overledene ten tijde van zijn overlijden een echtgenoot achterlaat, hoeft de legitieme pas te worden uitgekeerd op het moment van overlijden van de langstlevende echtgenoot. Een zelfde voorziening kan middels een testament worden getroffen ten behoeve van een partner als er een gemeenschappelijke huishouding wordt gevoerd.

Tot het moment van opeisbaarheid  is de echtgenoot/partner volledig vrij om over het door hem/haar geërfde te beschikken en daar op in te teren. Er hoeft met andere woorden geen zekerheid gesteld te worden voor de legitieme.

Als er geen langstlevende echtgenoot of partner meer is dan wordt  het bedrag ter waarde van de legitieme zes maanden na het overlijden opeisbaar.

Let wel dat – ook al is de legitieme nog niet opeisbaar – er wel binnen vijf jaar na het overlijden van de ouder kenbaar aanspraak gemaakt moet worden op de legitieme. Deze termijn van 5 jaar is een vervaltermijn, dat betekent dat verlenging daarvan niet mogelijk is.

5. Hoe doe ik een beroep op mijn legitieme?

De mogelijkheid om een beroep te doen op de legitieme vervalt vijf jaar na het overlijden. Dat geldt ook als de legitieme nog niet opeisbaar is omdat de langstlevende ouder nog leeft. Deze termijn van 5 jaar is een vervaltermijn, dat betekent dat verlenging daarvan niet mogelijk is.

De wet stelt: “De mogelijkheid om aanspraak te maken op de legitieme portie vervalt, indien de legitimaris niet binnen een hem door een belanghebbende gestelde redelijke termijn, en uiterlijk vijf jaren na het overlijden van de erflater, heeft verklaard dat hij zijn legitieme portie wenst te ontvangen.”
De wet stelt geen formele eisen aan de inhoud van een beroep op de legitieme.

Een beroep op de legitieme kan ook mondeling gedaan worden. Om te voorkomen dat er later discussie ontstaat of het beroep al dan niet (tijdig) is gedaan, is het wel raadzaak er voor te zorgen dat kan worden aangetoond dat het beroep op de legitieme gedaan is, bijvoorbeeld door het schriftelijk bij aangetekend schrijven kenbaar te maken.
De wet zegt niet tegen wie de legitimaris zijn verklaring moet afleggen. Het ligt voor de hand dat de legitimaris deze verklaring kenbaar moet maken bij degene op wie hij zijn vordering verkrijgt, dus de gezamenlijke erfgenamen of de langstlevende ouder.

 

 

Wilt u meer weten over het erfrecht?
Of vrijblijvend van gedachten wisselen?

Neem contact op met mr. W.S. (Wiebren) Santema

Santema Advocatuur
Erfrecht Specialist

 

 

---

Verdeling nalatenschap.

Instantie
Gerechtshof Den Haag
Datum uitspraak 24-05-2016
Datum publicatie 03-06-2016
Zaaknummer 200.171.269/01
Rechtsgebieden
Civiel recht
Bijzondere kenmerken
Hoger beroep

Omvang legitieme portie. Vraag of opgenomen gelden al of niet een gift zijn (geweest). Erkenning dat geld is opgenomen, maar ten titel van schenking is een ja.. maar verweer. Geen specifiek bewijsaanbod ter zake deze titel (gift) gedaan. Onrechtmatige toe-eigening van gelden noopt tot schadevergoeding aan de gezamenlijke erfgenamen (nalatenschap). Wettelijke rente. Vordering tot verdeling. Lees verder op: Rechtspraak.nl